W niedzielę 25 czerwca 2023 roku minęło 40 lat od uzyskania pierwszej plazmy na tokamaku JET (Joint European Torus) mieszczącym się w Culham koło Oksfordu w Wielkiej Brytanii. Jest to najbardziej zaawansowane urządzenie na świecie przeznaczone do badań nad fuzją jądrową. JET jest obecnie jedynym tokamakiem na świecie, który może działać przy użyciu deuteru i trytu (D-T), czyli mieszanki paliwowej planowanej dla przyszłych elektrowni termojądrowych.

W badaniach (współfinansowanych przez Komisję Europejską) prowadzonych na urządzeniu bierze udział ponad 31 europejskich laboratoriów – ekspertów, studentów i pracowników z całej Europy – pod kierownictwem konsorcjum EUROfusion.

W licznych eksperymentach przeprowadzanych na tokamaku uczestniczyło od 2005 roku także kilkudziesięciu polskich naukowców, m.in. z IFPiLM, IFJ PAN, PW, PWr, UO, UMK, AM czy NCBJ. Ich wkład w badania prowadzone na JET dotyczy m.in.:

• zaprojektowania i przygotowania nowoczesnych detektorów do diagnostyki miękkiego promieniowania rentgenowskiego,
• analizy i interpretacji danych eksperymentalnych rejestrowanych za pomocą różnych diagnostyk,
• badań zachowania zanieczyszczeń plazmy w celu ich kontroli i minimalizowania akumulacji,
• pomiarów produktów reakcji syntezy jądrowej (neutronów i szybkich jonów helu),
• kalibracji systemu diagnostyk neutronowych w JET dla energii 14 MeV,
• wykonania licznych rekonstrukcji tomograficznego promieniowania plazmy na podstawie danych bolometrycznych,
• rozwoju i zastosowania metod numerycznych w badaniach plazmy.

– JET jest obecnie największym i najpotężniejszym działającym tokamakiem na świecie. Jest kluczowym elementem w historii badań nad energią termojądrową. My, Polacy, od 18 lat jesteśmy częścią społeczności JET. Przez te lata stawaliśmy się specjalistami, mając możliwość pracy w międzynarodowym zespole naukowców. Nie tylko byliśmy świadkami, ale także uczestniczyliśmy w przełomowym osiągnięciu, kiedy to w JET ustanowiono światowy rekord energii termojądrowej. Przez 40 lat JET inspirował pokolenia naukowców, w tym fizyków i inżynierów do pójścia jeszcze dalej w tych jakże interesujących badaniach nad syntezą jądrową” – podsumowuje dr hab. Agata Chomiczewska, krajowy koordynator badań na tokamaku JET z IFPiLM.

Credit: UKAEA

Więcej informacji znajduje się na stronie: https://euro-fusion.org