Instytut Fizyki Plazmy i Laserowej Mikrosyntezy (IFPiLM) rozpoczął swoją działalność 1 stycznia 1976 r. Od 15 września 2016 r. nadzór nad Instytutem sprawuje minister właściwy do spraw gospodarki surowcami energetycznymi. Program badań jest dotowany (subwencja statutowa) i współfinansowany przez Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego. Inne źródła finansowania to Komisja Europejska, Narodowe Centrum Nauki, Narodowe Centrum Badań i Rozwoju oraz agencje międzynarodowe – Agencja Fusion for Energy, Międzynarodowa Agencja Energii Atomowej, Europejska Agencja Kosmiczna i Konsorcjum Laserlab-Europe.

IFPiLM jest instytutem badawczym kategorii B+.

Od roku 2005 IFPiLM jest instytucją upoważnioną przez Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego do koordynacji w Polsce badań związanych z Programem Ramowym Wspólnoty Euratom w obszarze Fusion. W latach 2005-2013 Instytut był stroną Kontraktu Asocjacyjnego zawartego ze Wspólnotą Euratom reprezentowaną przez Komisję Europejską. Asocjacja Euratom-IFPiLM skupiała na początku 5 polskich ośrodków badawczych (IFPiLM, NCBJ, PW, INTiBS, AGH), pod koniec – 13 instytucji prowadzących badania w zakresie fuzji jądrowej. Od 2014 r. program Wspólnoty Euratom w zakresie fuzji jądrowej koordynuje i finansuje europejskie konsorcjum EUROfusion, a Asocjacja została przekształcona w Centrum naukowo-przemysłowe Nowe Technologie Energetyczne (CeNTE), skupiające obecnie ponad 20 podmiotów, do których należą: instytuty badawcze, uczelnie, instytuty PAN oraz firmy przemysłowe (aktualna lista członków CeNTE: https://cente.ifpilm.pl).

IFPiLM pełni rolę Krajowego Punktu Kontaktowego Euratom-Fusion, do zadań którego należy wspieranie uczestnictwa polskich jednostek naukowych, przedsiębiorców oraz innych podmiotów w programach realizowanych przez europejskie konsorcjum EUROfusion i organizację Fusion for Energy (koordynującą i finansującą udział UE w międzynarodowym projekcie ITER). 

W Instytucie prowadzone są prace związane z rozwojem diagnostyk dla urządzeń fuzyjnych, badania zachowania zanieczyszczeń plazmy na różnych układach, jak również prace nad modelowaniem zjawisk zachodzących w plazmie. Naukowcy biorą czynny udział w kampaniach eksperymentalnych na urządzeniach fuzyjnych, m.in. na tokamaku JET w Wielkiej Brytanii czy stellaratorze W7-X w Niemczech.

Pracownicy naukowi prowadzą także badania związane z oddziaływaniem plazmy na powierzchnię ścianek komory, znajdujących się w kontakcie z plazmą. Badania skupiają się na głównych wyzwaniach technologii fuzyjnych, jakimi są utrzymanie plazmy oraz problem wysokich strumieni ciepła i promieniowania jądrowego (neutronów i promieniowania gamma) w oddziaływaniu z powierzchniami konstrukcyjnymi, w szczególności z powierzchniami dywertora służącego do usuwania zanieczyszczeń z komory tokamaka.